برنامه(سند) جامع سلامت:

تعریف

برنامه جامع سلامت استان، یک سند بالا دستی در جغرافیای استانی است که با هدف ارتقای عادلانه شاخص های سلامت توسط همه دستگاه ها و مردم زیر نظر استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تدوین، تصویب و اجرا می شود.

ضرورت تدوین برنامه جامع سلامت استان چیست ؟

به طور سنتی برنامه های سلامت، محدود به درون دانشگاه بوده و به شکل برنامه های راهبردی تدوین شده است که به طور عمده سه کارکرد آموزش علوم پزشکی، تحقیقات و خدمات سلامت تحلیل و هدف گذاری می شد . با افزایش دانش و اجماع جهانی در مولفه های تاثیر گذار بر سلامت ، شکل و محتوا بیش از پیش برای » همکاری بین بخشی و مشارکت مردم « برنامه ها نیز تغییر کرده است . امروزه علاوه بر توسعه سه کارکرد فوق ، دو راهبرد اساسی بهبود عادلانه شاخص های سلامت تجربه و توصیه شده است .

پس از پایلوت روش تدوین و اجرای برنامه جامع سلامت استان در یکی از استان های کشور و نظرخواهی ملی با محوریت شورای سیاست گذاری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، نظام نامه استانی مدیریت سلامت نهایی شد و در مرداد ماه 1392 با تائید مشترک وزیر کشور و وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی به استانداران و روسای دانشگاه های علوم پزشکی ابلاغ گردید . این مستند شیوه نامه های همکاری بین بخشی و مشارکت مردم در بستر استان و شهرستان ها را توصیف می کند. از سال 1394 آموزش و مشاوره استان ها برای استقرار اجزای این نظام نامه در دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی با همکاری موسسه ملی تحقیقات سلامت آغاز شد از جمله ارتقای ظرفیت دبیرخانه کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی استان ها ، راه اندازی خانه مشارکت مردم در سلامت استان، توانمندسازی مراکز تحقیقاتی مولفه های اجتماعی سلامت و رتبه بندی عملکرد استان ها و تشویق آنها در این مدت به انجام رسیده است . در ادامه راه و مطابق نظام نامه ابلاغی در اولین سال اجرای برنامه پنج ساله توسعه کشور می بایست برنامه جامع سلامت استان تدوین گردد .

هدف از تدوین برنامه جامع سلامت استان چیست؟

برنامه جامع سلامت استان با هدف گذاری در شاخص های نهایی سلامت، سهم و تکالیف دستگاه ها و مردم را در دستیابی به این هدف ها در سال 1400 تعیین می کند لذا با این اقدام :

چارچوب گزارش برنامه جامع سلامت استان چیست ؟

برنامه سه بخش اصلی دارد :

1- تحلیل وضعیت که شامل تحلیل شاخص های سلامت استان در حیطه های مرگ های زودرس ، بیماری ها ، آسیب ها ، سبک زندگی سالم ، مولفه های اجتماعی و محیطی تاثیر گذار بر سلامت و تعیین نقاط تمرکزی است که کل استان باید به ارتقای آن در 5 سال آینده بپردازد.

2-جهت گیری : که شامل اهداف راهبردی سلامت استان در 1400و مداخلات در سه حیطه «ارتقای توانمندی و سواد سلامت مردم « ، «ارتقای نظام خدمات سلامت استان در سطوح پیشگیری» و «مداخلات جامعه محور(موثر در مولفه های اجتماعی و محیطی)» که در اولویت اجرا است.

3- نظام استقرار : که شامل تفاهم نامه یکپارچه است و درون آن سهم و تکالیف دستگاه ها و مردم برای انجام مداخلات سلامت محور طی 5 سال آینده مشخص شده است .

ارتباط برنامه جامع سلامت استان با سایر برنامه های ملی و استانی چیست ؟

با توجه به اینکه خدمات سلامت (Health Service)در کنار تکامل دوران کودکی، سواد، اشتغال، مسکن، حمل و نقل عمومی، امنیت غذایی و حمایت اجتماعی، یکی از مولفه های اجتماعی سلامت محسوب می شود لذا برنامه جامع سلامت استان هدف گذاری و جهت گیری توسعه خدمات سلامت استان را هم باید مشخص کند و همانند سایر دستگاه ها نسبت به اجرای آن در تفاهم نامه یکپارچه پاسخگو است . اما برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی با شرح و بسط بیشتری توسعه خدمات سلامت )بهداشتی و درمانی ( استان را نمایش داده و به تحلیل وضعیت و هدف گذاری های مربوط در پیش نیازهای توسعه خدمات شامل آموزش علوم پزشکی ، تامین مالی ، تامین نیروی انسانی، تامین دارو و تجهیزات، تحقیقات و فناوری و ... می پردازد .

اسناد بالادستی در حوزه سلامت به ویژه سیاست های کلی سلامت ابلاغ مقام معظم رهبری و برنامه ششم توسعه کشور) به ویژه در بخش سلامت ( در هر دو برنامه فوق آدرس داده شده و مصادیق عملیاتی شدن آن تعیین می گردد . برنامه های درون بخش سلامت از جمله سند ملی تغذیه و امنیت غذایی، سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر ، برنامه جامع سلامت روان کشور و سایر اسناد ابلاغی از طرف وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می بایست در تدوین برنامه جامع سلامت استان و همچنین برنامه راهبردی دانشگاه به شکل برش استانی عملیاتی شود .

برنامه عملیاتی سالانه هر دانشگاه برش برنامه راهبردی دانشگاه در همان سال محسوب می شود که در عمل توسط اولویت های سالانه ابلاغی از طرف وزیر محترم) که توسط معاونت برنامه ریزی و حقوقی تعیین می گردد ( تکمیل و اجرا می گردد . در گستره استان فقط یک برنامه جامع سلامت استان تدوین و در شورای برنامه ریزی و توسعه استان تصویب می شود.

برنامه جامع سلامت استان خراسان جنوبی :

سلامت ارزشی اجتماعی، حقی انسانی، ثروتی برای نظام های اجتماعی و از شاخص های کلیدی اقتصاد پویا و جامعه ای موفق است و در بهترین حالت می توان گفت به معنی تأمین رفاه جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و معنوی می باشد. از آنجایی که تنها تامین 25 درصد سلامت افراد بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و 75 درصد دیگر نیازمند همکاری فعال آحاد مردم، سازمان ها ، ادارات، فرمانداری ها و استانداری ها و.... می باشد، لذا برنامه جامع سلامت نیازمند مشارکت نهادهای مرتبط و دستگاه های اجرائی استان می باشد.

برنامه جامع سلامت استان در سال 1397 از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان ها پیشنهاد گردید، در همان سال اهمیت و اهداف برنامه در کارگروه سلامت امنیت غذایی استان مطرح و به تصویب رسید. در این راستا برای تهیه برنامه مذکور آقای محمدرضا حاجی آبادی(عضو هیئت علمی دانشگاه)، خانم دکتر میترا مودی (دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه) و آقای دکتر سید محمد ریاحی( استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه) به عنوان مجریان طرح معرفی گردیدند و پس از تنظیم پروپوزال ، ارائه و تصویب آن در هیأت رئیسه و شورای پژوهشی دانشگاه و تایید ساختار و تشکیلات برنامه، این برنامه مشتمل بر مقدمه، ، نیم رخ سلامت ، دورنمای سلامت اهداف راهبردی و چالش های نیازمند مداخله با مشارکت شورای برنامه ریزی استان، دستگاه های اجرائی کارگروه سلامت امنیت غذایی استان، شورای سیاستگزاران سلامت استان، خانه مشارکت در سلامت استان و شهرستان و کارگروههای تخصصی و.... تهیه گردید . در سال 1398به تصویب شورای برنامه ریزی استان (جلسه 43 مورخ 20/7/1398) رسید و به دبیرخانه سلامت امنیت غذایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال گردید. همچنین تفاهم نامه هایی با سازمان های مختلف در راستای اولویت های تعیین شده به منظور جلوگیری از موازی کاری سازمان ها و همراستا شدن برنامه های سازمان ها به منظور ارتقای شاخصهای سلامت استان منعقد شد. امید است با اجرای این برنامه و با همکاری و مشارکت دستگاههای مختلف در سطح استان بتوان گامی موثر در جهت ارتقای سلامت مردم استان برداشت.